Περίληψη

           Στην εργασία που ακολουθεί κύριο σημείο προβληματισμού αποτελεί η σχέση που αναπτύσσει ο ασθενής με το οικογενειακό του περιβάλλον και το κατά πόσο η σχέση αυτή επιδρά στην υγεία του και στην σχέση του με το γιατρό του. Αρχικά αναφέρονται κάποιες εισαγωγικές πληροφορίες αναφορικά με τις σχέσεις που προαναφέρθηκαν , ενώ παρακάτω παρατίθενται κάποια στατιστικά και άλλα στοιχεία που αναφέρονται σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί και έχουν άμεση σχέση με το θέμα. Ακολουθεί η συζήτηση στην οποία γίνεται αναφορά και σχολιασμός πηγών και άρθρων , τα οποία μέσα από αναφορές σε παραδείγματα συγκεκριμένων ασθενειών, αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο το θέμα. Τελειώνοντας, ακολουθούν τα συμπεράσματα στα οποία γίνεται μια παράθεση συμπερασμάτων που προκύπτουν από την όλη εργασία και ένας γενικός επίλογος.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

          H Ιατρική είναι μια επιστήμη της οποίας ή «έναρξη» και η καθιέρωση της σαν μια επιστήμη με σπουδαίο ανθρωπιστικό έργο και αξίες , χάνονται στα βάθη του χρόνου. Έτσι ενώ η βιοϊατρική τεχνολογία ήταν ανύπαρκτη στους αρχαίους ελληνικούς χρόνους και τα μέσα διάγνωσης και θεραπείας ήταν πρωτόγονα , εντούτοις είχε ήδη από τότε επισημανθεί η σπουδαιότητα της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στον θεραπευτή και το θεραπευόμενο. Η σχέση αυτή λοιπόν, σαν μια καθαρά διαπροσωπική σχέση, είναι λογικό να επηρεάζεται από μια σειρά παραγόντων , ανάμεσα στους οποίους μια εξέχουσα θέση έχει η οικογένεια μέσα στην οποία ζει ο ασθενής και κατά συνέπεια και η ασθένεια του.

          Η παραπάνω αλληλοεξαρτούμενη σχέση αποτελεί αντικείμενο μελέτης και προβληματισμού της κοινωνιολογίας αλλά και άλλων κοινωνικοανθρωπιστικών επιστημών. Επίσης πολλές μελέτες πραγματοποιούνται σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο από πανεπιστήμια και διεθνείς οργανισμούς με σκοπό την πλήρη αποσαφήνιση της δυναμικής αλληλεξάρτησης που αναπτύσσεται ανάμεσα στην οικογένεια στο γιατρό και στον ασθενή.

           Εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτός ο λόγος και η αξία αυτού του ζητήματος αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι οικογένεια είναι ο χώρος όπου για πρώτη φορά εκδηλώνεται η ασθένεια προτού καν ο ασθενής απευθυνθεί στο γιατρό , και όπου γίνονται οι πρώτες προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί. Δηλαδή η οικογένεια μπορεί να πάρει το ρόλο φορέα που παράγει πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Επιπλέον η οικογένεια είναι αυτή που γαλουχεί το άτομο με κάποιες ιδέες και αντιλήψεις, απέναντι στην ασθένεια και έτσι καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την στάση του. Αυτό γίνεται αντιληπτό πολλές φορές και μέσα από τις επιπτώσεις που αυτή η σχέση έχει για τον ασθενή όταν παρουσιάζονται δυσλειτουργίες.

          Επιλογικά , με γνώμονα και βάση τα παραπάνω, η εργασία αυτή θα επιχειρήσει μια περιγραφή του πως και σε ποιο βαθμό ο οικογενειακός περίγυρος επιδρά στον ασθενή και στην επικοινωνία του με το γιατρό.

ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ

          Για την καλύτερη διερεύνηση και ανάλυση του θέματος αναζητήθηκαν πληροφορίες, στοιχεία στατιστικά στο διαδίκτυο, σε βιβλία, σε επιστημονικά περιοδικά και σε σημειώσεις. Πιο συγκεκριμένα ερευνήθηκαν διεξοδικά οι βάσεις αναζήτησης δεδομένων:

• pubmed
• Google
• in.gr
  
  
  

Επιπρόσθετα αναζητήθηκαν πληροφορίες σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις όπως :

• www.virtualhospital.com
• www.otenet.gr
• www.medline.com
• www.mednet.gr
  
  
  

           Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης στις παραπάνω πηγές πληροφοριών οι λέξεις-φράσεις κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν «οικογένεια-γιατρός-ασθενής» ή «επίδραση της οικογένειας στη σχέση γιατρού-ασθενούς» ή «οικογένεια- ασθενείς». Έτσι πολλά άρθρα και κείμενα μελετήθηκαν, μεταφράστηκαν και αναλύθηκαν (περίπου 25) από τα οποία όμως πολύ λιγότερα (περίπου 15) είχαν απόλυτη σχέση με το θέμα και έτσι επιλέγηκαν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη. Σε αυτή τη διαδικασία επιλογής γνώμονας αποτέλεσε η άμεση αναφορά στο θέμα , η σύνδεση με την καθημερινή πρακτική και η επικαιρότητα του κειμένου καθώς η πλειονότητα των πηγών είναι προϊόντα της τελευταίας πενταετίας.

Αποτελέσματα

          H οικογένεια βρίσκεται σχεδόν σε κάθε πτυχή της σχέσης του γιατρού με τον ασθενή. Μια από τις σημαντικότερες από αυτές τις περιπτώσεις είναι κατά τη συνοδεία του ασθενή από ένα συγγενικό του πρόσωπο κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στο ιατρείο. Σε σχετική έρευνα αναφέρεται ότι το 1/3 των ασθενών συνοδεύονται όντως από κάποιο συγγενή ο οποίος τις περισσότερες φορές είναι γυναίκα, ενώ σε περιπτώσεις μικρών παιδιών ή ηλικιωμένων , αναφέρθηκε ένας επιπλέον συνοδός.

           Σημαντικό επίσης ζήτημα αποτελεί το κατά πόσο ο γιατρός έχει τη διάθεση ή τη χρονική ευχέρεια να αφιερώσει χρόνο προκειμένου να επικοινωνήσει με το συγγενικό περιβάλλον του ασθενούς. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε πέντε γενικά νοσοκομεία της Γερμανίας και η οποία αφορούσε 24 γιατρούς , προέκυψε ότι από τις 8.6 ώρες που εργάζονταν κατά μέσο όρο ημερησίως, αφιερώνουν 4 ώρες για επικοινωνία με τους ίδιους τους ασθενείς και 1 ώρα για επικοινωνία με τις οικογένειες τους (των ασθενών).

          Παρεμφερές ήταν και το θέμα έρευνας που πραγματοποιήθηκε στην Αμερική αυτή τη φορά και που πιο συγκεκριμένα μελετούσε το σε ποιο βαθμό κατά την επικοινωνία του γιατρού με τον ασθενή, η συζήτηση είναι προσανατολισμένη στην οικογενειακή ζωή του δεύτερου. Ειδικότερα σε δημόσιο νοσοκομείο, βιντεοσκοπήθηκαν οι συνομιλίες που είχαν ειδικευόμενοι γιατροί, στο 3ο έτος της εκπαίδευσης τους, με μια ποικιλία από ασθενείς στη διάρκεια 2 ετών. Στις περισσότερες περιπτώσεις το περιεχόμενο της συζήτησης αφορούσε σε ερωτήσεις, επεξηγήσεις και πληροφορίες πάνω σε ιατρικά θέματα. Ο προσανατολισμός της συζήτησης ήταν λιγότερο συχνός, όμως σίγουρα παρατηρήθηκε πιο συχνά από την απόσπαση πληροφοριών για ένα πλήρες ιστορικό ή από μια ψυχοκοινωνική παρέμβαση εκ μέρους του γιατρού.

          Επιπρόσθετα σε παρόμοιου περιεχομένου έρευνα, παρατηρήθηκαν με τη βοήθεια των νοσοκόμων 4454 επισκέψεις ασθενών σε 138 γιατρούς, σε δημόσιο νοσοκομείο στο Κλίβελαντ της Αμερικής , για 4 ημέρες. Προέκυψε λοιπόν ότι το 10% του χρόνου της συζήτησης αφιερωνόταν σε οικογενειακά ζητήματα του ασθενή. Στο 32% των επισκέψεων ήταν παρόν ένα άλλο μέλος της οικογένειας, ενώ στο 18% των επισκέψεων συζητήθηκαν και προβλήματα κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας. Ακόμη, ένα 70% των ασθενών ανέφεραν ότι ο ίδιος γιατρός παρακολουθεί κάποιον συγγενή του. Τέλος οικογενειακό ιστορικό αναφέρθηκε στο 51% των ασθενών που επισκέπτονταν για πρώτη φορά το γιατρό, ενώ για τους υπόλοιπους ασθενείς το αντίστοιχο ποσοστό είναι 22%.

           Επιπλέον, σημαντικά στοιχεία υπάρχουν για το κατά πόσο και σε ποιο βαθμό η οικογένεια επηρεάζει την υγεία του ασθενή και κατά συνέπεια τους γενικότερους δείκτες θνησιμότητας. Αναλυτικότερα, έχει βρεθεί ότι οι δείκτες θνησιμότητας σε παντρεμένα άτομα είναι μικρότεροι απ’ ότι σε ανύπαντρα άτομα ίδιας ηλικίας, ενώ ο αριθμός των παιδιών που ζουν μέσα στην οικογένεια επηρεάζουν θετικά το προσδόκιμο επιβίωσης των μελών της. Εδώ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των τροχαίων ατυχημάτων.

          Παράλληλα, οι κυριότεροι παράγοντες για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως κάπνισμα, παχυσαρκία, υπέρταση κ.α. φαίνεται ότι διανέμονται στα μέλη της οικογένειας. Εκτός από τους γενετικούς και οι παράγοντες μάθησης εμπλέκονται σε αρκετά σημαντικό βαθμό. Αυτό συμβαίνει διότι οι γονείς με τη συμπεριφορά τους απέναντι σε διάφορα θέματα υγείας, αναμένεται να επηρεάσουν τις συνήθειες υγείας και των παιδιών τους. Επίσης αλλαγή της διαιτητικής συμπεριφοράς παχύσαρκου συζύγου έχει βρεθεί ότι σε κάποιο βαθμό οφείλεται και στην συμπαράσταση της οικογένειας. Όμως και στην περίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη, η ρύθμιση του είναι πολύ πιο εύκολη με την βοήθεια της οικογένειας.

          Ακόμα, ο υποστηρικτικός ρόλος της οικογένειας έχει σπουδαία σημασία στην καλή έκβαση μιας εγκυμοσύνης και στην καλή πορεία ασθενών με εγκεφαλικά προβλήματα όπως η νόσος Αλτσχάϊμερ. Όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, το 80% της φροντίδας σε τέτοιου είδους ασθενείς καλύπτεται από τους συγγενείς, ενώ όπως επιβεβαιώνει η ίδια πηγή, σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρώπης η οικογένεια αποτελεί τον πιο συνηθισμένο τρόπο φροντίδας των εξαρτημένων-ηλικιωμένων ατόμων. Ο κύριος οικογενειακός φροντιστής είναι συχνά γυναίκα (σύζυγος, αδελφή, κόρη ή νύφη). ¶λλα νοσήματα στα οποία η οικογένεια επιδρά θετικά είναι το βρογχικό άσθμα , η χρόνια νεφρική και καρδιακή ανεπάρκεια, καθώς ακόμα και ο καρκίνος.

          Ωστόσο συχνή είναι η εμφάνιση αγχογόνων παραγόντων που σχετίζονται με καταστάσεις που βιώνουν τα άτομα μέσα στην οικογένεια, όπως ο θάνατος ενός μέλους, το διαζύγιο κ.α. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι εντάσεις αυτού το τύπου δρουν ανοσοκατασταλτικά στον οργανισμό και αυξάνουν την πιθανότητα ασθένειας. Σε σχετικές μελέτες τους οι Berkman και Syme, μελετώντας 6.000 άτομα , έδειξαν ότι το κοινωνικό δίκτυο υποστήριξης , συμβάλλει στην πρόβλεψη της θνησιμότητας για ένα διάστημα μεγαλύτερο των 9 χρόνων.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

          H οικογένεια αποτελεί ένα ζωντανό τμήμα του κοινωνικού συνόλου μέσα στο οποίο αναπτύσσεται όχι μόνο ο ασθενής , αλλά και η σχέση του με το γιατρό του. Όμως σε μια πιο προσεκτική και εν τω βάθει προσέγγιση του θέματος θα διαπίστωνε κανείς ότι ο ρόλος της οικογένειας δεν περιορίζεται εκεί, αλλά επεκτείνεται και στο να διαμορφώνει τη στάση του ασθενούς απέναντι στην αρρώστια. Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου παράξενο , αν αναλογιστεί κανείς την γενικότερη επίδραση που ασκεί το περιβάλλον στα άτομα, αναφορικά με τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τη συνολική τους αντίληψη για τη ζωή.

          Έτσι μπορεί να γίνει μια κατηγοριοποίηση της οικογένειας ανάλογα με το πώς αντιμετωπίζει την αρρώστια. Δηλαδή υπάρχει η κατηγορία αυτή της οικογένειας που αντιλαμβάνεται την ασθένεια και τις συνέπειες που την ακολουθούν σαν πρόκληση, κινητοποιούνται για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες , αναζητούν πληροφορίες, μαθαίνουν νέες δεξιότητες, και έχοντας πεποίθηση στις δυνάμεις τους, προσαρμόζονται αποτελεσματικά. Μια άλλη κατηγορία, που συναντάται συχνότερα από την προηγούμενη , είναι αυτή, που αντιλαμβάνεται την αρρώστια σαν μια δοκιμασία και συνήθως τα μέλη της θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό δοκιμάζεται η πίστη τους και οι αντοχές τους. Επίσης υπάρχει ο τύπος της οικογένειας που θεωρεί την ασθένεια σαν κακοτυχία που απειλεί τη γαλήνη της και συχνά συνοδεύεται από επιπρόσθετες στρεσογόνες καταστάσεις. Πολύ συχνά δε συναντώνται οικογένειες για τις οποίες η αρρώστια είναι απλά αποτέλεσμα της μοίρας και γι' αυτό το λόγο θεωρούν ότι τα πράγματα είναι έξω από τον έλεγχο τους. Τέλος υπάρχει και μια ομάδα οικογενειών που θεωρούν την ασθένεια σαν τιμωρία, είναι άτομα που δέχονται παθητικά τις καταστάσεις και αντιδρούν αρνητικά ακόμα και προς τον ίδιο τον ασθενή που τον θεωρούν την πηγή του κακού.

          Από την άλλη πλευρά οι Hahn, Feiner και Bellin, «βλέπουν» το θέμα από μια διαφορετική οπτική. Πιο ειδικά, αναφέρουν ότι οι ασθενείς απαιτούν υπηρεσίες υγείας που υπερβαίνουν τη διαχείριση της ασθένειας. Οι ασθενείς, αναζητούν να δημιουργήσουν μια συμμαχία με το γιατρό η οποία θα αντισταθμίζει τις συγκρούσεις ή τα μειονεκτήματα του συστήματος της οικογένειας. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα έντονο σε ασθενείς με πολλά προβλήματα, κυρίως ψυχολογικά.

          Όταν αναπτύσσεται μια τέτοια συμμαχία, αυτό ίσως να γίνεται μη λειτουργικό , περιορίζοντας την ικανότητα του γιατρού να κάνει απαραίτητη την ιατρική μεσολάβηση χωρίς να συμπεριλαμβάνει άλλα μέλη της οικογένειας. Το παραδοσιακό μοντέλο της σχέσης γιατρού ασθενούς προδιαθέτει άμεσα τον σχηματισμό μιας αντισταθμιστικής συμμαχίας. Η φύση της δυσλειτουργικότητας της αντισταθμιστικής συμμαχίας παραμένει αμυδρή, γιατί ο ασθενής παρουσιάζει μια διαστρεβλωμένη εικόνα για την οικογενειακή του κατάσταση.

          Έτσι προκειμένου ο γιατρός να διαχειριστεί αυτή την αντισταθμιστική συμμαχία πρέπει να πληρεί ένα οικογενειακό όρο που περιλαμβάνει την άμεση επικοινωνία με τα άλλα μέλη της οικογένειας στα πλαίσια της σχέσης γιατρού - ασθενούς. Ο γιατρός πρέπει να είναι σε ετοιμότητα για το σχηματισμό μιας μη λειτουργικής αντισταθμιστικής συμμαχίας και για την ανάγκη να πληρεί τον όρο της οικογένειας για επικοινωνία, οπότε ο ασθενής εκφράζει άμεσα ή έμμεσα μια απαίτηση που εμπλέκει το γιατρό με τα' άλλα μέλη της οικογένειας. Η γνώση ότι ο ασθενής διακατέχεται από αίσθημα αδυναμίας και απογοήτευσης υποδεικνύει τη δημιουργία μιας μη λειτουργικής αντισταθμιστικής συμμαχίας και την ανάγκη της οικογενειακής παρέμβασης.

          Επίσης , η γνώση απόψεων, κλειδιά για τη σχέση γιατρού-ασθενούς- οικογένειας μπορεί να βοηθήσει το νοσοκομειακό γιατρό στη δημιουργία μιας αντισταθμιστικής συμμαχίας σε παραγωγικά και θεραπευτικά πλαίσια. Όταν η σχέση γιατρού- ασθενούς παρουσιάζει δυσλειτουργίες, η ανάμιξη της οικογένειας είναι απαραίτητη.

           Πολλά έχουν έως τώρα γραφτεί και ειπωθεί για την περίπλοκη σχέση γιατρού-ασθενούς και για τους χιλιάδες τρόπους με τους οποίους αυτοί επικοινωνούν. Όταν όμως ο ασθενής γίνεται ακόμα πιο αδύναμος (ηλικιωμένα άτομα), αυτή η σχέση διευρύνεται και περιλαμβάνει τη φροντίδα της οικογένειας.

           Αυτό το επιπλέον τρίτο «πρόσωπο» περιπλέκει την κατάσταση. Τώρα απαιτείται από την πλευρά του γιατρού περισσότερο, χρόνος και ενέργεια κάτι που φυσικά δεν γίνεται χωρίς κόστος. Ζυγίζοντας τις ανάγκες του ασθενούς και του προσώπου που παρέχει τη φροντίδα σε ένα κόσμο ανταγωνιστικό και με πολύ λίγο χρόνο, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.
Οι γιατροί δεν πρέπει μόνο να προετοιμάζονται καλύτερα για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση του να φροντίζεις έναν αδύναμο, ηλικιωμένο άνθρωπο, αλλά πρέπει επίσης να κάνουν αλλαγές στην "αποπληρωμή" της τακτικής τους, ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στον χρόνο που χρειάζεται για να αντιμετωπίσουν την έμφυτη πολυπλοκότητα της σχέσης γιατρού-ασθενούς - οικογένειας. Ωστόσο επικρατεί μια σύγχυση σχετικά με τη χρονική στιγμή που πρέπει να γίνονται αυτές οι αλλαγές , δεν υπάρχει εντούτοις καμιά αμφιβολία για αυτή την πολυπλοκότητα.

          Έτσι ο γιατρός οφείλει να ακολουθήσει μια σειρά από κανόνες ανάμεσα στους οποίους εμπεριέχονται και η αναγνώριση του ότι το αποτέλεσμα της ανικανότητας του ασθενή περιλαμβάνει τον ίδιο αλλά και αυτούς που τον φροντίζουν.
Ωστόσο θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί μια άλλη διάσταση του θέματος. Δηλαδή το ότι πολλές φορές εξαιτίας του γεγονότος ότι οι ασθενείς βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση που η νοσηλεία σε κάποιο νοσοκομείο ή άλλο κέντρο δεν τους ωφελεί και έτσι πρέπει να τους παρέχεται η απαραίτητη φροντίδα από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Αυτό όπως είναι φυσικό συνεπάγεται μια μεγάλη επιβάρυνση και πολλές δυσκολίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των οικογενειών που φροντίζουν άτομα με άνοια. Η φροντίδα των ασθενών αυτών είναι μακροχρόνια και στενά συνυφασμένη με την ανθρώπινη παρουσία. Η επιβάρυνση που προκύπτει μπορεί να διακριθεί είτε σε υποκειμενική (υποκειμενική αντίληψη εγκλωβισμού, άγχους και αδυναμίας προσαρμογής) και σε αντικειμενική επιβάρυνση που απηχεί τις επιπτώσεις της εξάρτησης του ασθενούς , στις καθημερινές δραστηριότητες.) η ψυχολογική επιβάρυνση των συγγενών είναι αποτέλεσμα της συναισθηματικής απάντησης σε αλλαγές είτε της επικοινωνίας και της σχέσης συντροφικότητας με τον ασθενή που επιφέρει η νόσος είτε της συμπεριφοράς , της προσωπικότητας και της λειτουργικότητας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

           H οικογένεια διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο διότι αποτελεί ένα τμήμα του κοινωνικού συστήματος μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η σχέση γιατρού-ασθενούς. Πιο αναλυτικά, η οικογένεια επιδρά καθοριστικά στην ψυχολογία του ασθενούς, στη στάση του απέναντι στο γιατρό και την ασθένεια. Επιπρόσθετα σε περιπτώσεις που ο ασθενής δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει άμεσα με το γιατρό (π.χ. μικρά παιδιά, υπερήλικες, βαριά άρρωστοι )η οικογένεια αναλαμβάνει την επικοινωνία μαζί του. Συνεπώς όταν η σχέση γιατρού-οικογένειας-ασθενούς πάψει να είναι αρμονική, πολλά προβλήματα παρουσιάζονται και τα οποία μπορεί να οδηγήσουν από τη στασιμότητα της υγείας του ασθενούς , μέχρι την επιδείνωση της.
Επιπρόσθετα , όπως γίνεται έκδηλα φανερό από τα παραπάνω και ιδιαιτέρως από τα στοιχεία που παρατίθενται στο τμήμα των «αποτελεσμάτων», η εξέχουσα θέση που κατέχει η οικογένεια στην ιατρική πράξη είναι δεδομένη και φανερώνεται από τα μεγάλα ποσοστά των ασθενών που συνοδεύονται από κάποιο συγγενή τους κατά την επίσκεψη τους στο γιατρό. Αυτό δηλώνει ότι οι ασθενείς αισθάνονται την ανάγκη ενός δικού τους ανθρώπου , διότι τους προσφέρει ασφάλεια και οικειότητα, ενώ πολλές είναι οι περιπτώσεις που η παρουσία του συγγενή είναι απαραίτητη για εντελώς πρακτικούς λόγους, όπως λήψη πληροφοριών, μεταφορά, συνεννόηση με το γιατρό. Το θετικό όμως είναι το γεγονός ότι έχει παρατηρηθεί από τους γιατρούς ότι οι ασθενείς που συνοδεύονται από συγγενή έχουν κατά συντριπτική πλειοψηφία καλύτερη επικοινωνία με τους ίδιους.

           Ένα άλλο συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από τα στοιχεία που παρατίθενται σε προηγούμενες παραγράφους, είναι ότι ενώ σήμερα είναι αποδεδειγμένο από έρευνες αλλά και από την καθημερινή πρακτική ότι η συνεργασία του γιατρού με την οικογένεια του ασθενούς αλλά και ο προσανατολισμός της συζήτησης στο ιατρείο σε οικογενειακά ζητήματα είναι ιδιαιτέρως προσοδοφόρος, τόσο για το γιατρό όσο και για τον ασθενή , εντούτοις οι γρήγοροι ρυθμοί εργασίας και η πίεση χρόνου που επικρατούν συνήθως στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, δεν επιτρέπουν στο γιατρό να εφαρμόσει τα παραπάνω. Αυτό βέβαια είναι πολύ θλιβερό να συμβαίνει στις μέρες μας, γιατί πολλές φορές καταστάσεις, συμπεριφορές και προβλήματα αποτελούν την πηγή των προβλημάτων υγείας και το κλειδί για την επίλυση τους. Έτσι επιτακτική προβάλλει η ανάγκη να δοθεί περισσότερη έμφαση στο άτομο σαν δομικό στοιχείο και μέλος του κοινωνικού συστήματος της οικογένειας, παρά στο άτομο σαν μεμονωμένη μονάδα.

          Επιπρόσθετο ζήτημα αποτελεί και το κατά πόσο τα άτομα λαμβάνουν την απαραίτητη αγωγή και εκπαίδευση ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την ασθένεια και τις συνέπειες που την ακολουθούν με ωριμότητα και ψυχραιμία. Η έννοια της εκπαίδευσης στην συγκεκριμένη περίπτωση περιλαμβάνει τόσο τη γενικότερη ιδέα της καλλιέργειας αλλά και πιο ειδικά την εκπαίδευση πάνω σε θέματα αγωγής υγείας. Δυστυχώς τα μοντέλα οικογενειών ως προς την αρρώστια , που επικρατούν σήμερα, δεν είναι καθόλου ικανοποιητικά και γι’ αυτό η αγωγή υγεία πρέπει να στραφεί σε μια κατεύθυνση τέτοια ώστε τα άτομα αν αντιμετωπίζουν την ασθένεια λογικά , με κριτική σκέψη ώστε να μην αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις παθητικά και να ερευνούν συνεχώς, ψάχνοντας για το καλύτερο.

          Επιλογικά , αυτό που όλοι οι φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας , ανάμεσα τους και η οικογένεια, πρέπει να έχουν πάντοτε στο μυαλό τους είναι ότι ο ασθενής έχει το δικαίωμα, σύμφωνα και με τα επίσημα δικαιώματα των ασθενών, να απολαμβάνει τη συμπαράσταση της οικογένειας και των συγγενών του κατά τη διάρκεια της φροντίδας και της θεραπείας καθώς και να λαμβάνει πνευματική υποστήριξη και καθοδήγηση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. JB. Brown, P. Brett, M. Stewart, JN Marhall, Thames Valley Family Practice Rrsearch Unit (TV FRRU),Centre Forstudies in Family Medicine (CSFM), University of Ontario (UWO), 1998 Auf. London.
   
   
2. W.Hauser, P. Schwebius, Saarbrucker Winterbergkliniken gGmnH, 1999 May.
   
   
3. J. Shapiro. VCI Medical center, 1999 Jun., USA.
   
   
4. J.H Medalie, SJ Zyzanski, D. Langa, KC. Stange. Department of Family Medicine , Case Western University, School of Medicine, 1998 May, Cleveland , USA.
   
   
5. Χρ. Λιονής, Α. Κούτης. «Σημειώσεις στο Μάθημα Σχέση Γιατρού Ασθενούς». Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Κοινωνικής Ιατρικής 2000.
   
   
6. Μ. Πασσά , Α. Πολίτης, Α. Μαίλλης, Ν. Χριστοδούλου.
   "Έντυπο για τη γραμμή βοήθειας των οικογενειών των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ και άνοια. Ειδικό ιατρείο Οργανικών Ψυχοσυνδρόμων, Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών , Αιγινήτειο Νοσοκομείο".
   
   
7. S.R.Hahn, J.S Feiner, G. Bellin, Albert Einstein College, Pronx, New York, Ann Intern Med 1998 bec.
   
   
8. RA. Silliman Derartment of Medicine , Brown University Programus in Medicine , Providence, Rhode island , 1989 May - Jun.